Uwrażliwianie rąk i nóg

    Zmysł dotyku rozwija się najwcześniej i jest największym zmysłem człowieka. Bodźce dotykowe odbiera skóra, w której zawarte są receptory umożliwiające odbiór odczucia ucisku, ciepła, zimna czy bólu. Dzieci, uspokajają się oraz czują się bezpiecznie, gdy są przytulane lub głaskane przez rodziców. Wpływa to na kształtowanie się pozytywnych relacji rodzic- dziecko, zaspokojenia potrzeb emocjonalnych oraz bezpieczeństwa.

    Dotyk dostarcza również informacji, dzięki którym prawidłowo kształtują się u dziecka schemat i świadomość własnego ciała oraz orientacja w przestrzeni, ma wpływ na koordynację ruchową i wzrokowo- ruchową oraz sprawność manualną. Są to jedne z podstawowych umiejętności warunkujących prawidłowy rozwój psychoruchowy.

    Nadwrażliwość dotykowa = nadreaktywność- to inaczej obronność dotykowa, czyli nadmierna, negatywna i nieadekwatna reakcja na bodźce dotykowe. Dziecko może zachowywać się jakby nie tolerowało dotyku, który jest dla niego nieprzyjemny w odczuciu wręcz zagrażający. Może się ona objawiać w różnych sytuacjach, zależnie od miejsca nadwrażliwości na ciele oraz stopnia nasilenia, w obrębie ciała np. stóp, dłoni, tułowia, głowy. Dziecko z nadwrażliwością dotykową często nie toleruje delikatnego, powierzchniowego dotyku. Natomiast poszukuje mocniejszych wrażeń dotykowych jak ściskanie przedmiotów czy silne wtulanie się w rodziców. Umożliwia to stymulację czucia głębokiego oraz stłumienie nadwrażliwości dotyku powierzchniowego.

    Podwrażliwość dotykowa= niedowrażliwość to zaburzenia w rejestracji  bodźców sensorycznych, powodujących zbyt niską reakcję do siły bodźca. Czucie- to zdolność odbierania i rozpoznawania bodźców dotykowych przez skórę. W tym przypadku docierający bodziec powoduje nieznaczne podniesienie aktywności układu nerwowego, ale dolna granica pobudzenia nie jest nigdy przekroczona. Czucie głębokie- proprioceptywne- to dostarczenie informacji o ruchu- jaki został wykonany i jakie jest położenie naszego ciała. Proprioreceptory zlokalizowane są w włóknach mięśniowych, stawach, więzadłach i ścięgnach i odpowiadają za utrzymywanie wyprostnej pozycji ciała. Do spełniania tej roli potrzebne jest odpowiednie napięcie mięśniowe- by ciało nie było zwiotczałe, ani zbyt sztywne.

    Nadwrażliwość i niedowrażliwość dotykowa są objawami dysfunkcji w zakresie integracji sensorycznej, czyli nieprawidłowym przetwarzaniu przez układ nerwowy dziecka informacji które płyną ze zmysłu dotyku. Istotne jest zrozumienie problemów dziecka związanych z obronnością dotykową. Nie należy na siłę namawiać do pewnych czynności czy zakładania ubrań, wzbudzać to może większą frustrację dziecka.

    Mimo że jest duża różnica między nadwrażliwością, a podwrażliwością, to u niemowlaków i u małych dzieci likwiduje się ją w ten sam sposób czyli uwrażliwianiem kończyn górnych i dolnych.

Stworzyłam sobie mój własny zestaw uwrażliwiania i stosuję go z powodzeniem u moich małych pacjentów. Są to wymieszane różne metody: trochę integracji sensorycznej, terapii taktylnej, kinezjologii edukacyjnej oraz terapii zajęciowej. Wiedzę, którą tutaj zmiksowałam zdobyłam na różnych kursach oraz podczas konsultacji z różnymi  fachowcami od danych metod. Na co dzień w mojej pracy nie lubię żadnych schematów. Uważam, że do każdego pacjenta powinno podejść się indywidualnie i do niego dobrać ćwiczenia czy wspomagania. Natomiast w tym przypadku robię wyjątek. Stosuję tylko jeden schemat, podczas pracy z małymi pacjentami i jest to właśnie uwrażliwienie.

    Pewne czynności stosujemy w określonej kolejności z odpowiednią ilością powtórzeń. Uwrażliwianie zaczynamy albo od nóg albo od rąk- nie ma to znaczenia. Jeśli zaczniesz na przykład od nóg to robisz raz jedną nogę, raz drugą- na zmianę. Po zakończeniu wszystkich czynności przechodzisz na ręce.

Kolejność czynności:

1.      Szczotkowanie. Szczotkujemy szczoteczką do mycia rąk i paznokci przeznaczoną dla chirurgów. Jest ona szczególnie miękka, a na górze ma gąbkę. Jeśli nie masz takiej szczoteczki użyj miękkiej gąbki. Szczoteczkę przyłóż do nogi  z niezbyt dużym dociskiem. Szczotkuj w kierunku od dołu do góry i od góry do dołu. Musisz przeszczotkować całą kończynę dolną w tą i z powrotem. Jak skończysz przejdź do stopy- 5 razy szczotkuj grzbiet stopy od kostki do końca palców, później szczotkuj podeszwę w kierunku od pięty do palców, też 5 razy. Zrób to samo na drugiej nodze. 

Ja czasami używam różnych faktur.

2.      Ugniatanie. Ugniataj rękoma całą nogę w kierunku: góra- dół i  dół- góra. Później zajmujesz się szczegółowo stopą dziecka. Kciukami głęboko masujesz całą stopę od pięty w kierunku palcy -do samego końca opuszka palca. Każdy palec osobna musisz przemasować po 5 razy. To samo robisz na drugą stopę.

3.      Dociski dostawowe. Każdy staw musimy docisnąć po 10 razy w kolejności: staw biodrowy, kolanowy, skokowy. 

4.      Owinięcie. Możesz wykorzystać  dwie pieluszki, apaszki bądź bandaże. Owijasz nogi dosyć ciasno  od stopy do samego końca uda. Robisz pokrzywkę. To samo  robisz z drugą nogą.

5.      Ćwiczenia naprzemienności. Wykonujesz ruchy naprzemienne nogami- zginasz jedną nogę, a drugą prostujesz. Rób to w tempie- raz jedną nogę raz drugą po 10 razy. Zgięta noga swój ruch zakończa lekkim dociskiem do biodra.

Po skończeniu uwrażliwienia nóg przechodzisz do uwrażliwienia rąk. Robisz po kolei to samo. Szczotkowanie całe ręce oprócz dłoni góra- dół. Później szczotkowanie grzbietu dłoni od nadgarstka do samego końca palcy- 5 razy. Szczotkowanie wnętrza dłoni w tym samym kierunku 5 razy. Ugniatanie całą rękę od góry do dołu i od dołu do góry. Masaż dłoni i każdy palec z osobna. Dociski dostawowe po kolei: staw barkowy, łokciowy i nadgarstkowy- po 10 razy każdy. Owijanie+ pokrzywka. Ćwiczenia naprzemienności rąk po 10 razy na każdą rękę.

Na sam koniec zrób ćwiczenia naprzemienności ręka- noga czyli łączysz prawe kolano z lewą dłonią, na przemian lewe kolano z prawą dłonią- 10x na każdą stronę.

    Dlaczego kolejność jest ważna? Ponieważ wpływamy na zmysł dotyku od powierzchni coraz głębiej. Szczotkujemy skórę stymulując ją. Ugniatamy mięśnie, które są już głębiej. Robiąc dociski dostawowe dajemy odczucie do stawów. Natomiast owinięcie ma spowodować bardziej dosadne odczucie swojego ciała przez dziecko oraz  wyraźniejsze odczucie ruchu, które dają ćwiczenia naprzemienności.

    Dlaczego jest taka ilość powtórzeń? Ja tego nie wymyśliłam. Ilość powtórzeń oraz metodykę wykonania wszystkich czynności określają metody, które tu wykorzystuję. Jestem im wierna.

    Jak często wykonywać uwrażliwianie w ciągu dnia? 3 lub 4 razy dziennie przez okres przynajmniej 14 do 28 dni. Potem można zrobić przerwę 7-14 dni i wrócić do pełnego zestawu.

    Czy wszystko trzeba robić na raz? Nie, nie trzeba. Można podzielić to na dwa zestawy. Pierwszy to: szczotkowanie, ugniatanie i dociski dostawowe. Drugi zestaw to owinięcie, pokrzywka i ćwiczenia naprzemienności. Robi się tak wtedy gdy dziecko nie jest w stanie wytrzymać pełnego zestawu uwrażliwiania na raz.

     Całego zestawu uczę rodziców na wizycie. Ten artykuł ma być ściągą właśnie dla nich. Ważna jest siła docisku i sposób wykonania, a tego nie jestem w stanie dokładnie opisać.

Katarzyna Bruska- Bartoszek